باغ کتاب تهران به مساحت 11هکتار و با زیربنای 65هزار مترمربع در ناحیه‌ای از تپه‌های عباس‌آباد قرار‌دارد که به باغستان شمالی معروف است و با کتابخانه‌های ملی، فرهنگستان‌ها، باغ هنر، باغ نمایش، باغ موزه جواهرات و باغ موزه دفاع‌مقدس همسایه است. فکر اولیه ساخت باغ کتاب در سال 1383شکل گرفت. مهم‌ترین استدلال طراحان ساخت این مجموعه گره‌های کور ترافیک در ایام 10روزه برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب، غیراستاندارد بودن سالن‌های عرضه کتاب، دشواری یافتن و انتخاب کتاب و مسائلی از این دست بود. از همین رو در سال1384 شورای شهر تهران دستور جابه‌جایی محل نمایشگاه بین‌المللی کتاب را صادر کرد.
در باره محل ساخت نمایشگاه جدید کتاب ایده‌های بسیاری مطرح شد تا اینکه در نهایت تپه‌های عباس‌آباد که بنا به توصیه و دستور مقام معظم رهبری به فضای سبز و کاربری‌های فرهنگی اختصاص یافته بود برای ساخت این مجموعه عظیم فرهنگی درنظر گرفته شد. موقعیت تپه‌های عباس‌آباد در مرکز شهر و دسترسی آن به سه بزرگراه اصلی شهر و نیز وجود سه ایستگاه متروی مصلی، شهید همت و شهید حقانی از امتیازات دیگر این اراضی برای ساخت مجموعه باغ کتاب بود تا اینکه در تیرماه 1386بالاخره کار ساخت این مجموعه آغاز شد و براساس پیش‌بینی‌های صورت گرفته تا پایان امسال عملیات احداث باغ کتاب به پایان خواهد رسید.
معماری داخلی باغ کتاب به‌صورت روباز و شفاف طراحی شده و در آن از دیواره‌های محصور‌کننده خبری نیست. در طراحی باغ کتاب تهران بخش‌های مختلفی تدارک دیده شده است. بخش کودک و نوجوان به مساحت حدود 9هزار متر محصولات فرهنگی، بازی، سرگرمی و آموزشی خود را برای سنین مختلف از خردسالان تا پیش دبستان، دبستان و دبیرستان عرضه خواهد کرد. در واقع بیش از یک‌چهارم فضای مفید نمایشگاهی باغ کتاب به آنها اختصاص دارد. همچنین باغ کتاب تهران به اردوی خوبی برای مدارس تبدیل خواهد شد و فضای بانشاط این مجموعه می‌تواند شوق و عادت کتابخوانی را در میان کودکان و نسل آینده این کشور ترویج کند.
باغ کتاب تهران علاوه بر برخورداری از نمایشگاه تخصصی موقت به مساحت حدود پنج هزار مترمربع که محل برگزاری نمایشگاه‌های داخلی و بین‌المللی مرتبط با محصولات فرهنگی خواهد بود از یک فضای دائمی برای نمایشگاه دائمی کتاب به مساحت 11هزار مترمربع برخوردار است که در نوع خود نه‌تنها بزرگ‌ترین نمایشگاه و فروشگاه دائمی کتاب کشور به شمار خواهد رفت بلکه این نمایشگاه در 16بخش موضوعی تمامی انتشارات داخلی و منابع خارجی را گردآوری و عرضه خواهد کرد. از دیگر بخش‌های تدارک دیده شده برای باغ کتاب تهران ساخت فروشگاه رسانه‌ای به مساحت حدود دو هزار مترمربع است که به فروش محصولات فرهنگی از قبیل فناوری‌های جدید کتاب و کتابخوانی، کمک‌افزارهای مطالعه، صنایع‌دستی و محصولات سبک زندگی فرهنگی اختصاص دارد.
آمفی‌تئاتر مرکزی باغ کتاب به گنجایش 500نفر مدرن‌ترین مجموعه نمایشی کشور است. در واقع ساخت چنین مرکزی که امکان اجرای تئاتر حرفه‌ای، پخش فیلم سینمایی، اجرای ارکستر سمفونی به همراه یک سالن همایش روباز را دارد می‌تواند قدمی دیگر در تحقق اهداف فرهنگی طراحان و سازندگان مجموعه بزرگ باغ کتاب باشد. در این بخش از باغ کتاب امکان اجرای نمایش‌هایی براساس آثار اقتباس شده از کتاب‌های مشهور در اولویت برنامه‌ها قرار دارد. علاوه براین، این سالن برای برگزاری برنامه‌های نقد ادبی، رونمایی کتاب، جشن‌ها و اجرای برنامه‌های تلویزیونی و نمایش فیلم نیز کاربرد دارد.
از سوی دیگر ساخت پیاده‌راهی به نام گذر فرهنگ در باغ کتاب نیز کار هدایت بازدید‌کنندگان از این مجموعه را از بزرگراه حقانی به آن سوی بزرگراه به‌صورت پیاده فراهم می‌سازد. به همراه ساخت دریاچه‌ای بزرگ و زیبا به مساحت تقریبی دو‌هکتار، مردم را از گذر فرهنگ به باغ‌های هنر، نمایش و موزه دفاع‌مقدس و از آنجا به پارک طبیعی طالقانی و بوستان آب و آتش منتقل می‌کند و به این وسیله مسیر تپه‌های عباس آباد در راه تبدیل به بزرگ‌ترین تفرجگاه طبیعی کشور و منطقه هموارتر می‌شود. بر این اساس مهم‌ترین بخش تفرجگاهی باغ کتاب تهران بام سبز آن است که با بیش از دو هکتار وسعت بازید‌کنندگان از این نمایشگاه را از طریق پله‌های ضلع شرقی بنا به فضای سبز و تفرجی این مجموعه هدایت خواهد کرد.
طراحی بام سبز به شکل تپه است و در آن با استفاده از آخرین فناوری‌ها به‌گونه‌ای عمل شده تا 90درصد رطوبت این بام سبز از بارش طبیعی باران تأمین شود. بام سبز باغ کتاب همچنین میزان اکسیژن در محیط را اضافه خواهد کرد و از گردوغبار فضا تا 20درصد خواهد کاست. علاوه براین از انعکاس و انتقال صدا به محیط داخلی ساختمان تا هشت دسی‌بل جلوگیری خواهد کرد.به این ترتیب و با چنین ترکیبی از فضاهای فرهنگی و طبیعی، مردم نه فقط برای باغ کتاب که برای مجموعه‌ای از فضاهای دیدنی و تفریحی به این نقطه از شهر بار سفر می‌بندند.
مونسان، مدیرعامل شرکت توسعه فضاهای فرهنگی در مورد ویژگی‌های باغ کتاب می‌گوید: در مقایسه با بزرگ‌ترین‌های جهان اولا هیچ مجموعه مشابهی با ویژگی‌های باغ کتاب در جهان رصد نشده است، ثانیا از آنجا که نمایشگاه دائمی باغ کتاب کارکرد فروشگاهی نیز خواهد داشت در مقایسه با بزرگ‌ترین فروشگاه‌های جهان بزرگ‌تر است؛ زیرا باغ کتاب تهران حدود 25هزار مترمربع فضای فروشگاهی دارد که در مقایسه با بزرگ‌ترین کتابفروشی جهان که حدود 11هزار مترمربع است چهار برابر بزرگ‌تر است.
مونسان همچنین با اشاره به وسعت فوق‌العاده باغ کتاب گفت: احداث باغ کتاب و بهره‌برداری از امکانات تفریحی و تفرجی و نیز تأمین بیشترین نیازمندی‌های اقشار مختلف مردم به کتاب و سایر محصولات فرهنگی یک افزایش ناگهانی در سطح تماس مردم با کتاب را به‌وجود می‌آورد که با راسته کتابفروشی‌های انقلاب برابری می‌کند. این میزان افزایش همچنین از سرجمع تمامی شهر‌کتاب‌های تهران و شهرستان‌ها (حدود چهل شعبه) بیشتر است ضمن اینکه درصورت موفقیت باغ‌کتاب تهران ایجاد شعب زنجیره‌ای آن در شهرستان‌ها از اهداف دیگر ماست.
مدیرعامل شرکت توسعه فضاهای فرهنگی در توضیح راهبردهای باغ کتاب تهران گفت: حداقل یک نسخه از هر عنوان کتابی که از ابتدای تاریخ چاپ در کشور منتشر شده در باغ کتاب نگهداری خواهد شد. علاقه‌مندان می‌توانند نسبت به خرید آن از طریق نسخه الکترونیک و با استفاده از دستگاه‌های مدرن چاپ و صحافی اقدام کنند؛ بنابراین هیچ‌کس از باغ کتاب دست خالی خارج نخواهد شد.
